Olav Vesaas: A.O. Vinje. Ein tankens hærmann (2001)

Aasmund Olavsson Vinje heng høgt. Han var original og opposisjonell, han var fri og frekk, han var sprek og sjuk. Han treivst godt i store forsamlingar, der han gjerne tok ordet både titt og ofte, og han treivst godt til fjells, der han like gjerne tok ordet både titt og ofte. Og han var ein framifrå skribent, som gav ut Dølen, den fyrste nynorske avisa. Språkleg stod han for noko heilt nytt, og ikkje berre på grunn av språket. Tekstane er fulle av språklege og andre innfall, der aular av ironi, og det er ikkje mange tekstar frå midten av 1800-talet som står seg like godt i dag, og som verkar like levande.

Skal ein skriva om Vinje, er det lurt, slik Vesaas gjer her, å ikkje prøva å kopiera skrivestilen hans. Andre har gjort det når dei skriv om Vinje, eller når dei prøver å gå opp Ferdaminni-ruta 150 år etterpå, og det fungerer sjeldan bra. Vesaas skriv i sitt vanlege språk, det sprudlar ikkje altfor mykje, men det fungerer godt. Han tek oss med gjennom heile livet til Vinje, frå oppveksten i Telemark, via mange år i Oslo, til han døyr på Hadeland, 52 år gamal. Han levde stort sett av skrivinga, han var Christiania-korrespondent for Drammens Tidende i ei årrekkje, før han i 1858 tok til med å gje ut Dølen. Det kom åtte årgangar dei neste tolv åra, innimellom gav han ut nokre bøker, og var mykje på reis, både innan- og utanlands. I 1860-åra fekk han smaken på fotturar, og var fleire veker i Jotunheimen kvar sommar dei siste fem-seks leveåra. Han kan ha vore på veg mot Jotunheimen då han døydde, men store fotturar kan han ikkje ha planlagt, han hadde magekreft og var fullt klar over at han ikkje hadde lenge igjen.

Vesaas voks opp i same bygda som Vinje, og skriv sjølv at han har hatt han med seg heile livet. Akkurat det, altså å skriva biografiar om nokon han har kjent heile livet, er Vesaas etter kvart godt van med, men han taklar det godt her. Han har, ikkje uventa, lettare for å vera kritisk til Vinje enn til foreldra sine, som han altså òg har skrive gode biografiar om. Vesaas meiner at Vinje burde arbeidd meir med mange av dikta sine. Han er òg noko kritisk til taktikaren Vinje, som ofte knyter gode og viktige kontaktar, før han går over til å kritisera desse personane så sterkt at dei ikkje berre bryt kontakten med han, men òg vert djupt skeptiske til han.

Guffen tilrår.

Meir Vinje på kulturguffebloggen
Ferdaminne frå sumaren 1860 (1861)
Vetle Vislie: Aasmund Vinje (1906)
Idar Handagard: Aasmund Vinje i Staalediktet (1909)
Lyriske dikt (1910)
Olav Midttun: A. O. Vinje (1960)
Langslet og Rydne: Villmann, vismann og veiviser (1993)
Toril Moi leser A.O. Vinje (2016)
Ottar Grepstad: Vinje-bibliografien (2017)

Meir Vesaas på kulturguffebloggen
Tarjei Vesaas: Menneskebonn (1923)
Tarjei Vesaas: Sendemann Huskuld (1924)
Tarjei Vesaas: Guds bustader - (1925)
Tarjei Vesaas: Grindegard (1925)
Tarjei Vesaas: Grinde-kveld (1926)
Tarjei Vesaas: Dei svarte hestane (1928)
Tarjei Vesaas: Klokka i haugen (1929)
Tarjei Vesaas: Fars reise (1930)
Tarjei Vesaas: Sigrid Stallbrokk (1931)
Tarjei Vesaas: Dei ukjende mennene (1932)
Tarjei Vesaas: Sandeltreet (1933)
Tarjei Vesaas: Ultimatum (1934)
Tarjei Vesaas: Det store spelet (1934)
Tarjei Vesaas: Kvinnor ropar heim (1935)
Tarjei Vesaas: Leiret og hjulet (1936)
Tarjei Vesaas: Hjarta høyrer sine heimlandstonar (1938)
Tarjei Vesaas: Kimen (1940)
Tarjei Vesaas: Huset i mørkret (1945)
Tarjei Vesaas: Bleikeplassen (1946)
Ragnvald Skrede: Tarjei Vesaas (1947)
Tarjei Vesaas: Morgonvinden (1947)
Tarjei Vesaas: Tårnet (1948)
Tarjei Vesaas: Signalet (1950)
Halldis Moren Vesaas: Sven Moren og heimen hans (1951)
Tarjei Vesaas: Vindane (1952)
Tarjei Vesaas: 21 år (1953)
Tarjei Vesaas: Avskil med treet (1953)
Tarjei Vesaas: Vårnatt (1954)
Tarjei Vesaas: Fuglane (1957)
Tarjei Vesaas: Ein vakker dag (1959)
Tarjei Vesaas: Brannen (1961)
Halldis Moren Vesaas: Sett og levd (1967)
Fuglane (film, 1968)
Kenneth Chapman: Hovedlinjer i Tarjei Vesaas' diktning (1969)
Halldis Moren Vesaas: I Midtbøs bakkar (1974)
Halldis Moren Vesaas: Båten om dagen (1976)
Olav Vesaas: Tarjei Vesaas om seg sjølv (1985)
Is-slottet (film, 1987)
Olav Vesaas: Rolf Jacobsen - en stifinner i hverdagen (1994)
Olav Vesaas: Løynde land. Ei bok om Tarjei Vesaas (1995)
Ole Karlsen (red.): Klarøygd, med rolege drag (1996)
Over open avgrunn (film, 1997)
Olav Vesaas (red): Tarjei i tale (1997)
Olav Vesaas: Å vera i livet. Ei bok om Halldis Moren Vesaas (2007)
Kimen (Det Norske Teatret, Oslo, 20.1.2018)
Fuglane (Riksteateret, Sogndal kulturhus, 21.3.2019)
Arne Vinje: Store spel. Soga om Vesås i verda (2020)
Fuglane (Det Norske Teatret, Oslo, 26.2.2022)